برنامه ریزی فرهنگی زنان قبل و بعد از انقلاب

برنامه ریزی فرهنگی زنان  قبل  و بعد از انقلاب

زن از دیدگاه امام خمینی(ره)

«ما مي‌خواهيم زن به مقام والاي انسانيت برسد. زن بايد در سرنوشت خودش دخالت داشته باشد.»(صحيفه نور، ج5، ص153)«از نظر حقوق انساني، تفاوتي بين زن و مرد نيست زيرا كه هر دو انسانند و زن حق دخالت در سرنوشت خويش را همچون مرد دارد بله در بعضي از موارد تفاوت‌هايي بين زن و مرد وجود دارد كه به حيثيت انساني آنها ارتباط ندارد.»(صحيفه نور، ج3، ص49)«زنان همچون مردان در ساختن جامعه اسلامي فردا شركت دارند، آنان از حق رأي دادن و رأي گرفتن برخوردارند.»(صحيفه نور، ج4، ص259)«زن بايد در سرنوشت خودش دخالت داشته باشد زن‌ها در جمهوري اسلامي رأي بايد بدهند. همانطوري كه مردان حق رأي دارند، زن‌ها حق رأي دارند»(صحيفه نور، ج 11، ص 254)«شما (زنان) بايد در صحنه‌ها و ميدان‌ها آن قدري كه اسلام اجازه داده وارد باشيد. مثل انتخابات كه امروز عملي است كه بايد انجام بگيرد ... براي انتخابات خانم‌ها هم بايد فعاليت بكنند براي اينكه فرقي ما بين شما و ديگران در سرنوشت‌تان نيست. سرنوشت ايران، سرنوشت همه است ... اسلام شما را حفظ كرد و شما متقابلاً اسلام را حفظ بكنيد.»(صحيفه نور، ج 18، ص 263)

مقدمه

زنان اگر چه به عنوان نیمی از پیکره اجتماع در نظر گرفته می شوند اما عملکردها و حضور آنان در عرصه های مختلف بر همه اجتماع اثر خواهد گذاشت، در این بین ناگفته عیان است که حضور مثبت و سازنده زنان در جامعه تاثیرات مثبتی را در پی خواهد داشت. درطول تاریخ معاصر ایران، زنان همواره نقش همگام و دوشاش با مردان و درمواردی پیشرو در روند تحولات اجتماعی درمقایسه با مردان را داشته اند. انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی به رهبری امام خمینی (ره) را می توان به عنوان بستری قلمداد کرد که در آن قابلیت ها و ظرفیت های زنان به درستی و درمسیر صحیحی به منصه ظهور رسیده است، بنابراین بررسی و توجه به این بخش از تاریخ معاصر ایران راه گشای خوبی در ایجاد تصویر ذهنی مناسبی از زنان می باشد، زنان که در بستر رخداد انقلاب ها بیش از آن که به دنیال دست یافتن  به اغراض و منافع شخصی خود و احیانا حقوق مادی و معنوی خود باشند در پی  تحقق اهداف ملی و ارزش های اسلامی و انسانی دردرون جامعه خود بوده اند. 

زنان مانند گروه های اجتماعی دیگر نقش چشمگیری در تحولات انقلاب داشتند، اگر چه چهره زن ایرانى از اوایل تا اواخر عصر قاجار، در بیشتر موارد ، چهره‏اى مظلوم و صبور، گاه ناآگاه و خرافى و در مواردی استثنایى قوى بود اما این چهره دراواخر حکومت قاجار نقاب انزوا و انفعال را که بر چهره اش نشسته بود کنار میزند و به چهر های حق طلب، فعال و ظلم ستیز تبدیل می شود

حضور زنان درانقلاب مشروطه

درتاریخ 14 مرداد 1285  فرمان مشروطیت به دست مظفرالدین شاه قاجار به امضا رسید. انقلاب مشروطیت را می توان یکی از مهمترین گام هایی ایرانیان برای دست یافتن به عدالت و برابری  و استقرار حکومتى دانست که در آن اعمال گسترده قدرت مطلق و خودکامه ناممکن باشد و نمایندگان انتخابى مردم، مسئولان اجرایى را منصوب و فعالیت‏هاى آنان را کنترل و تعدیل کنند و قوه قضاییه نهادى مستقل باشد و در چارچوب قوانین مبنایى و مدنى عمل کند .

جریان مشروطیت اگرچه در دروان مظفرالدین شاه قاجار به امضا رسید، اما ریشه های این جریان و انقلاب مردمی به زمان قبل از وی و دوران  ناصر الدین شاه بازمی گردد، دوران حکومت قاجار که یکی از پرتنش ترین دوران های تاریخی ایران است مصادف با شکل گیری جوامع صنعتی و قدرت های سیاسی مغرب زمین بود. از یک طرف در اروپای غربی بورژوازی قدرت سیاسی را در دست گرفته بود و به همین واسطه اروپا در زمینه های علمی- صنعتی پیشرفت های بسیاری نموده بود و در پی گسترش بازار فروش محصولات صنعتی خود در سطح جهانی بویژه در کشورهای عقب مانده بود.

به همین سبب رقابت شدیدی بین کشورهای اروپایی از جمله انگلیس و فرانسه به منظور گسترش بازار فروش محصولات خود و تسلط بر کشورهای عقب افتاده ایجاد شد. در این میان ایران که کشوری مستعمره نبود نیز به عرصه رقابت انگلیس با روسیه که این کشور نیز پس از دوران طولانی رکود کم کم به یک کشور قدرتمند با ارتشی مجهز تبدیل می شد و از مزیت همسایگی با ایران نیز برخوردار بود مبدل شد. حاصل این رقابت برای ایران شکست های پی در پی از روسیه و انگلیس و از دست رفتن بخش وسیعی از کشور در کنار تحمیل قراردادهای سنگین اقتصادی و سیاسی از طرف روسیه، انگلیس، فرانسه و چند کشور اروپایی دیگر بود. بواسطه این قراردادها جامعه ایران هم از طرف استبداد داخلی و هم استعمار خارجی زیر شدیدترین فشارها قرار گرفت. از طرف دیگر حکومت پارلمانی و جمهوری در اروپا کم کم شکل گرفته بود و بالطبع بواسطه مراودات تجاری و سیاسی مردم مشرق زمین با آنها، در اذهان گروه خاصی از مردم ایران از جمله اشراف، سرمایه داران و بازرگانان مفاهیمی چون مشروطه، جمهوری، قانون و... جای می گرفت.

  جنبش مشروطه حاصل همصدایی و اعتراض مشترک سرمایه داری تجاری- صنعتی، بخش زیادی از علما و روحانیون، تحصیل کردگان فرنگ رفته و طبقه متوسط جامعه ایرانی از جمله پیشه وران، تجار و صنعتگران بود، در این بین زنان مانند گروه های اجتماعی دیگر نقش چشمگیری در تحولات انقلاب داشتند، اگر چه چهره زن ایرانى از اوایل تا اواخر عصر قاجار،  در بیشتر موارد ، چهره‏اى مظلوم و صبور، گاه ناآگاه و خرافى و در مواردی استثنایى قوى بود اما این چهره دراواخر حکومت قاجار نقاب انزوا و انفعال را که بر چهره اش نشسته بود کنار میزند و به چهر های حق طلب، فعال و ظلم ستیز تبدیل می شود. حضور زنان در جریان مشروطه را می توان به چند دوره تقسیم کرد ، که به اختصار به هرکدام از این دوره ها اشاره می شود:

دوران قبل از مشروطه

با مطالعه حرکت های زنان در دوران قبل از مشروطه به روشنی مشخص می شود که حضور زنان در این دوران به شکل مستقیمی متاثر از گفتار و عملکرد علمای دین بوده است و بنا بر فتاوای علمای دینی در امور مختلف زنان وارد عرصه می شدند، شاهد تاریخی این مدعا حضور زنان در جریان جنبش تنباکو ، حادثه گریبایدوف روسی و بحران نان درکشور می باشد، که در این حوادث زنان همگام با مردان طبق فتاوای علمای دین حضور موثر داشتند .

دوران مشروطه

انقلاب مشروطه را می توان بستری مناسب برای حضورجهت دار زنان در عرصه فعالیت های اجتماعی دانست ، اگر تا قبل از مشروطه زنان به شدت تحت تاثیر علمای دینی وبرای ارزش های دینی خود دست به فعالیت زده بودند، در این دوران زنان به دو دسته تقسیم شدند، عده ای از زنان با الگو قرار دادن جریان های زنان در کشورهای اروپایی به فعالیت های خود رنگ و بوی صنفی و جنسیتی داده و به مطالبه بسیاری از حقوق زنان مانند سواد آموزی، پرداختند و گروهی دیگر هم چنان داعیه دفاع از ارزش ها ی ملی و دینی را در سر می پروراندند، اگر چه نمی توان هیچ کدام از این دو گروه را خالی از انگیزه های گروه دیگر دانست. از جمله فعالیت های زنان دردوران مشروطه می توان به حمایت از علمای دین، تلاش برای تاسیس بانک ملی، مشارکت در برخوردهای مسلحانه و  حمایت از منسوجات داخلی اشاره کرد.

دوران بعد از مشروطه

در جریان انقلاب مشروطه زنان هیچ گاه خواسته های صنفی خود را مطرح نکردند. اما پس از انقلاب آنان به بیان کردن خواسته های صنفی خود پرداختند.

- زنان به ایجاد انجمن های مختلف پرداختند و خواهان آن شدند که تشکل های سیاسی آنان از سوی مجلس به رسمیت شناخته شود

- حضور در انتخابات و حق رای دادن ، در جمادی الاخر سال 1327، که نظام نامه انتخابات تهیه شد و به صحه محمد علیشاه رسید، در شرایط کسانی که از حق انتخاب کردن مطلقا محرومند، نوشتند: «نسوان و اشخاص خارج از رشد و آنهایی که تحت قیمومت شرعی، ورشکستگان به تقصیر، مرتکبین قتل و سرقت الی آخر.»بدین سان، وضعیت حقوقی، نه تنها قانونی زنان در ردیف افراد فوق قرار گرفت

- انتشار روزنامه و مجله

- تاسیس مدارس دخترانه

انقلاب مشروطه در برگیرنده چند نکته قابل تامل است که به اختصار به آنها اشاره می شود،  در ابتدای فعالیتهای زنان همواره سعی می شد که رنگ و بوی مذهبی آن حفظ شود، به طوری که در سرلوحه اساسنامه اولین جمعیت زنان ایران، یعنی نسوان وطنخواه، تأکید بر حفظ شعائر و قوانین اسلام بود

نهضت امام (ره) راه جدیدی را پیش پای زن ایرانی گشود ، راهی که هم به زن ضعیفه تحجر یافته " نه" گفت و هم به زن ظریفیه تبرج کرده . امام پیروزی نهضت را مرهون فدارکاری ها، شهادت طلبی ها و مبارزات مردم ، اعم از زن و مرد ، کوچک و بزرگ و..می داند و در خصوص حضور زنان در انقلاب به ارائه نظراتی پرداختند که به درستی و شفافیت مبین نگاه شریعت اسلامی می باشد

اغلب نوشته های تاریخی به بازخوانی یا بزرگ نمایی تلاش زنان درربار، غررب گراو یا شرق گرا پرداخته اند ، و درباره آنان سخن بسیار گفته اند ، و کوشیده اند فعالیت سیاسی اجتماعی آنان را بخش عمده فعالیت زنان ایرانی معرفی نمایند. اما نقش  اصلی در تحولات سیاسی  اجتماعی یک سده اخیر را عامه زنان مسلمان یعنی زنانی که نه در دربار بوده اندو نه از طایفه روشنفکران ، بر عهده داشته اند . ولی این نقش به دلایلی چون عدم دسترسی به امکانات چاپ و نشر و ... چندان در تاریخ معاصر برجسته نشده است .

انقلاب اسلامی

زنان از آغازین روزهای شروع انقلاب اسلامی گام به گام در سیر جریانات انقلاب حضور داشته اند . حضور زنان در جریان انقلاب را که بنا به نظر بسیاری از صاحب نظران همگام با حرکت امام خمینی ره در سال 42 آغاز شده است تا پیروزی انقلاب در سال 1357 و بعد از به ثمر نشستن این جریان نیز ادامه داشته است . برای بررسی نقش زنان در جریان انقلاب اسلامی باید ابتدا تا اندازه ای به جایگاه و تعریف زنان در دوران گذشته پرداخته شود

زن در دوران پهلوی قبل از وقوع انقلاب

حکومت پهلوی که از زمان تاج گذاری رضا خان میرپنج در اردیبهشت1305  تاپیروزی انقلاب اسلامی در 1357 به طول انجامید  نقش و هویت خاصی برای زنان قائل نشد و آنجا که به زعم خود درصدد برآمد تا ایران را به کشور رشد یافته تبدیل کند  مدعی شد وقتی مردم لباس متحدالشکل بپوشند ، مردان کلاه پهلوی بر سرگذارند و زنان کشف حجاب کنند و نیز نسبت به اعتقادات دینی سست شوند متمدن خواهند شد . بنابراین در اوایل خرداد 1314 ه. ش اعضای هیات دولت را احضار کرد و گفت: ما باید غربی شویم .باید شروع به رفع حجاب زن ها نمود و چون برای عامه مردم دفعتا مشکل است اقدام کنند ، شما وزرا و معاونین باید پیش قدم بشویدو ...

بنابراین برنامه های حکومت وقت برای زنان نه تنهابه اعتلای هویت  زنان نیانجامید بلکه نوع نگاهی را که درصدد ایجاد آن بود ، نگاهی متکی بر انگاره های جنسی، تنزل شخصیت انسانی زن و رواج نگاه ابتذال گونه به زن بود . امام خمینی‏رحمه الله درباره اوضاع خطرناک این دوره می‏فرمود: «به اسم آزادی، آزادی زنان و آزادی مردان، آزادی از زن و مرد را سلب کردند. زن‏ها و جوانان ما را فاسد الاخلاق کردند. شاه برای زن این خاصیت را قائل بود که می‏گفت زن باید فریبا باشد. البته با آن نظر حیوانی که او داشت. ... زن را فرو کشید به مرتبه یک حیوان، به اسم این که برای زن می‏خواهد مقام درست کند، زن را از مقام خودش پایین‏تر آورد. زن را مثل یک عروسک درست کرد. در صورتی که زن انسان است، آن هم یک انسان بزرگ... این پدر و پسر و خصوصا این پسر آنقدر جنایات که به زن کردند، به مردان نکردند... .» 

در این دوران زن محجبه به دلیل ترس از برداشتن چادر که به دستور حکومت صورت می گرفت درون خانه خود را محبوس کرده بود. اما این امر منجر به خانه نشینی و عدم شرکت زنان د رجریان انقلاب نشد چراکه همانطور که گفته شد زنان به شکل غیر مستقیم به ایفای نقش پرداختند.

زن در دوران انقلاب اسلامی

انقلاب اسلامی با بهره‌گیری از تعالیم نورانی اسلام، جایگاه و نقشی والا و مهم برای زنان در نظر گرفت است. در جمهوری اسلامی ایران زنان از یک طرف توانمندی‌های خودشان را در عرصه‌های مختلف اجتماع به اثبات می‌رسانند و از طرف دیگر از فضای خانه و تربیت فرزند و نقش‌های همسری و مادری خود نیز فاصله نمی‌گیرند. این عملکرد نتیجه احترام به آموزه‌های اسلام در مورد اهمیت دادن به خانواده و نقش محوری زن در آن است.

مسأله زنان در جامعه در دو عرصه خانواده و جامعه تبیین می‌شود . این نگاه به مسائل زنان که نشات گرفته از دین مبین اسلام است، سبب ارتقاء توانمندی‌های بانوان و پیشرفت جامعه شده است. اسلام برای زنان جایگاهی انسانی قائل است. از این منظر زن دارای کرامت است و به عنوان سنگ بنای خانواده و جامعه محسوب می‌شود. بر اساس این نگرش حضور زنان در عرصه‌های مختلف فعالیت‌های اجتماعی مانع از تشکیل خانواده و استحکام بخشیدن به آن نمی‌شود.

شایان ذکر است که خانواده اولین نهاد اجتماعی است که نقش مهمی در سلامت جامعه دارد. مقام معظم رهبری حضرت آیت‌الله‌خامنه‌ای خانواده را سلول اصلی جامعه می‌داند که اگر این سلول سالم باشد بقیه جامعه نیز سالم خواهد بود. ایشان پیشرفت جامعه‌ی اسلامی را بدون بهره‌مندی کشور از نهاد خانواده سالم، سرزنده و با نشاط، امکان‌پذیر نمی‌دانند. بدیهی است، مشکل امروز جامعه غرب نوع نگرش مسئولین به خانواده است که آن را به عنوان نهاد اصلی و مهم تلقی نمی‌کنند و زن را بصورت فردی جدا از خانواده می‌بیند. در جمهوری اسلامی ایران زن به عنوان محور آرامش خانواده مطرح است. در نگاه رهبر معظم انقلاب، اگر نقش آرامش دهنده زن و نقش امنیت بخش مرد با یکدیگر هماهنگ باشد، محبت و علاقه بین آنها ایجاد خواهد شد. نتیجه این هماهنگی و همیاری آنست که مشکلات بیرون از خانه برای زن قابل تحمل خواهد شد و زن در عرصه اجتماع می‌تواند نقش فعال و اثرگذار داشته باشد.

اما اشتغال و فعالیت‌های اجتماعی و بیرون از خانه زنان نیز بعد دیگری از زندگی آنان است. از نظر اسلام زنان می‌توانند در عرصه‌های مختلف علمی، تحقیقاتی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی فعالیت کنند. دین اسلام در چهارده قرن پیش اینگونه فعالیت‌های بانوان را به رسمیت شناخته است، در حالی که حق مشارکت سیاسی در غرب در اواخر قرن بیستم و شروع قرن بیست و یکم مطرح شد.

نقش فرهنگی زنان

از مهمترين نیازهای اساسی در هر كشور مبحث ارتقاءو پویایی فرهنگی جهت تكامل مناسبات اجتماعي است. توليد زيرساخت‌هاي فرهنگي در شرايط حاضر نياز به كنش‌هاي اجتماعي خواهد داشت كه بتواند برخاسته از بطن مردم و متناسب با مذهب، عرف و سنن ديرين مرسوم در آن كشور باشد. زنان مسلمان ايران به‌عنوان يكي از اركان فرهنگ‌ساز نيز با توجه به اهميت موضوع و درك واقعيت جهان امروز با تشكيل كانونهايي كه بتوانند در اين راستا گام بردارند نقش مهمي را در عرصه توسعه فرهنگي ايفاد مي‌نمايند. به‌گونه‌اي كه ميزان قابل توجهي از سازمانهاي مردم نهاد زنان، با چنين هدفي ايجاد شده و فعاليت مي‌كنند.

فرهنگ جامعه، روح و حقیقت نظام اجتماعی را شکل می دهد که شامل ارزش ها، شناخت و ایدئولوژی آن مکتب است.

سه عنصر اصلی فرهنگ عبارتند از: 1. اصول دین توحید، نبوت و معاد 2. ارزش های ثابت؛ 3. شیوه های رفتاری برخواسته از ارزش ها.

پایه و اساس امور فرهنگی را تعلیم و تربیت تشکیل داده و اجتماع نیز بر همین اساس استوار می گردد.

سایر امور سیاسی، نظامی، اقتصادی نیز تحت تأثیر امور فرهنگی قرار دارند

پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم پس از بعثت، برای تبلیغ دین اسلام به کار فرهنگی گسترده پرداختند که با پایه گذاری اصول دین آغاز شد.

پس از حضرت علی علیه السلام اولین کسی که به پیامبر، ایمان آورد، همسرش، حضرت خدیجه بود که با همه وجود به حمایت از ایشان پرداخت و در مقابل عقاید تمامی مشرکان ایستادگی نمود.

یکی از عوامل مهم موفقیت اسلام، فرهنگ انتظار است که از قیام امام حسین علیه السلام نشأت گرفته است و می توان گفت: «فرهنگ عاشورا، زمینه ساز فرهنگ انتظار است».

تداوم خط فکری شیعه پس از رحلت پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم و اجرای آن توسط حضرت علی علیه السلام با قیام عاشورا و خون امام حسین علیه السلام آبیاری گردید و با فرهنگ انتظار تا عصر حاضر تداوم یافته و همواره با آزمایش انسان ها به گونه های مختلف همراه بوده است.

نقش زنان در پیش برد احکام اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در شرایط بحرانی که دست مردان بسته می شد، زنانی هم چون حضرت زهرا علیها السلام و حضرت زینب علیها السلام با تبلیغات خود به حمایت از امام خود و آگاه سازی مردم می پرداختند.

زنان همواره در دفاع از اسلام و ارزش های اسلامی مشارکت داشته اند و در پیروزی انقلاب اسلامی نیز سهم قابل ملاحظه ای ایفا نمودند. امام خمینی قدس سره در این باره فرموده اند: «... در مملکت ما این طور شد که بانوان هم دوش، بلکه جلوتر از مردها از خانه ها بیرون آمدند و در این راه اسلامی زحمت کشیدند و رنج دیدند ...».

تهاجم فرهنگی

یکی از راه های مؤثر دشمنان برای سلطه بر کشورهای اسلامی، تسلط فرهنگی است که دشمن از تمامی ابزارهای خود برای تخلیة فکری و فرهنگی جامعه، خصوصاً جوانان بهره می جوید.

از مهم ترین عوامل تهاجم فرهنگی غرب، تغییر شناخت ها و باورها، دگرگونی ارزش ها و گرایش هاست که در پی آن، رفتارها و کردارها نیز تغییر خواهد کرد. این در حالی است که غرب، خود گرفتار بحران فرهنگی است و به جای حق، انسان را جانشین ساخته و قانون را جای گزین دین نموده و به جای ارزش های الهی، اصالت سود و ترّقی مذهب را به اخلاق و هدونیسم (لذت جویی و لذت گرایی) تبدیل نموده است.

یکی از اهداف دشمن، مبارزه با فرهنگ انتظار می باشد؛ چرا که به تأثیر آن بر افکار، عقاید و رفتار مردم پی برده است.

هم اکنون دشمن با حربه های مختلف درصدد مبارزه با اسلام برآمده و به علت تأثیر شگرف اعتقاد مهدوی، به مبارزة اساسی با این تفکر در سطح جهانی پرداخته و تا کنون بیش از پانصد اثر اعم از: فیلم، نمایش نامه، آهنگ و داستان[87] برای تحریف پیش گویی های نوستر آداموس در ارائه چهرة وحشتناک از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و جنگ افروزی ایشان ارائه شده است؛ در حالی که روایات اسلام، بیان گر ایجاد وحدت کلمه در سایة ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد.

امام علیه السلام در تأویل آیه (و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و یکون الدین کلّه لله )[88] می فرماید: امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مبارزه می کند، تا وقتی که اختلاف از بین ملل و ادیان برداشته شود و تمامی دین، یک کلمه گردد.

هم اکنون تأثیرات تهاجم فرهنگی دشمن در جوامع اسلامی مشهود است و دشمن از راه های گوناگون به خصوص رسانه های ارتباطی از قبیل: ماهواره، اینترنت، فیلم ها و نوارهای مبتذل و ... درصدد تخریب فرهنگ اسلامی برآمده و بیشترین اهداف دشمن بر روی زنان و جوانان متمرکز شده است؛ چرا که دشمن به خوبی دریافته که بهترین راه برای دست یابی به اهداف شوم خود، تخریب زیرساخت ها و بنیان های زیرین جامعه است که شامل جوانان و زنان جامعه می باشد. تأثیر تهاجم فرهنگی در این روایت رسول اعظم صل الله علیه و آله و سلم مشاهده می شود که ضمن هشدار به امت خود در آخرالزمان می فرماید: «حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که زنان شما فاسد شوند و جوانان شما به فسق و جور گرایند و شما امر به معروف و نهی از منکر ننمایید. به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم گفته شد: ای رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: آری و بدتر از این خواهد شد! حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که شما معروف را منکر، و منکر را معروف پندارید؟»

از این قبیل احادیث در مورد زمان قبل از ظهور وارد شده که بیان گر عملکرد نادرست برخی از مردم است و این مهم، وظیفة سایرین را برای راهنمایی امت گوشزد می نماید.

وظیفة بانوان در مقابل تهاجم فرهنگی

فعالیت های گستردة دشمن برای ایجاد فساد در جامعة اسلامی و از بین بردن فرهنگ انتظار، وظیفة خطیر عمومی را در حوزه های علمیه و مراکز آموزشی ـ پژوهشی گوشزد می نماید.

پژوهش های علمی ـ تحقیقی در این زمینه باعث روشن گری در سطوح مختلف علمی از جمله آموزش و پرورش و آموزش عالی می گردد و در نتیجه، موجب آگاهی قشر عظیمی از مردم خواهد شد. برای آگاهی در سطح عموم نیز می توان از رسانه های جمعی به خصوص صدا و سیما با اجرای برنامه های مختلف اجرایی، فیلم، داستان و ... بهره جست و سطح آگاهی عمومی، خصوصاً زنان را نسبت به مسئله انتظار، مهدویت و ... بالا برد.

گسترش معارف ناب محمدی بین زنان، می تواند جامعه را تحت تأثیر قرار دهد؛ زیرا نه تنها زنان، نصف جامعه را تشکیل می دهند، بلکه بر نصف دیگر جامعه تأثیرگذار هستند و از طریق عقل دینی و عاطفی می توانند تحولات اساسی در افکار فرهنگی جامعه ایجاد نمایند و با گرایشات دینی ـ مذهبی، جوانان را جذب مبانی جذاب دینی و فرهنگ انتظار مهدوی نمایند.

حضور زنان در مجامع علمی، به خصوص علوم اسلامی، در حوزه و دانشگاه برای پرورش اعتقادات اسلامی در جامعه، به خصوص در زمان حاضر که بیش از نصف جمعیت دانشگاه ها را دختران تشکیل می دهند، نقش اساسی دارد.

اعتقاد مذهبی، باور و شناخت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف از مبانی فرهنگی است که زیربنای ارتقای فرهنگی را تشکیل می دهد و موجب ثبات عقیده افراد به مهدویت و سازندگی افراد می شود تا آن جا که یارانی خاص را شکل می دهد.

در روایات، یاران امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف این چنین معرفی شده اند: آنها در آسمان، شناخته شده اند و در زمین       (تا آمدن حضرت) ناشناخته می مانند.

هم چنین ایشان دارای شخصیتی بی نظیر و پیش گام در کارهای خیرند.

نقش اساسی زنان در ترویج فرهنگ مهدوی را می توان در دو بعد کلی جست وجو نمود:

ابتدا تبلیغات صحیح دربارة فرهنگ مهدوی و جلوگیری از ترویج افکار و عقاید نادرست که تحت عنوان اسلام منتشر می گردد. چه بسا در این میان عده ای به نام ملاقات با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و تحت تأثیر قراردادن بانوان، آنها را منحرف سازند و در پناه آن به گمراه و فاسد نمودن عده ای اقدام نمایند.

بهترین راه برای جلوگیری از این گونه مفاسد، ترویج معارف ناب محمدی است که برای تحقق آن باید از طریق شناخت و معرفت حقیقی امام، همراه با انتظار صحیح و سازنده بهره جست.

برای گسترش فرهنگ اسلامی می توان به مجالس دسته چمعی یا اردوهای زیارتی فرهنگی اقدام نمود؛ زیرا در چنین مجالس و اردوهایی که به نام ائمه معصومین علیهم السلام برپا می شود، پذیرش دینی مردم بیشتر گشته و با رفتن به مشاهد مشرفه و ارتباط مستقیم با چنین اماکنی، امکان ارتباط معنوی بیشتر می شود.

برگزاری مجالس مذهبی، به خصوص مرتبط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف هم چون دعای ندبه، دعای عهد، زیارت آل یس و تفسیر آیات قرآن کریم، خصوصاً آیاتی که مرتبط با امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد مردم را با فرهنگ قرآنی ـ مهدوی، بیشتر آشنا می سازد.

راه دیگر انتقال معارف مهدوی به نسل جدید، بالابردن فرهنگ کتاب خوانی است که با عرضة محصولات فرهنگی (اسلامی ـ مهدوی) می توان آنها را به فرهنگ مهدوی علاقه مند نمود.

بعد دیگر فرهنگی که گاه کمتر مورد توجه قرار می گیرد، ابعاد تأثیرگذار در تفکر و عملکرد اسلامی است. یکی از دلایل دور شدن از فرهنگ اسلامی، شرایط محیطی می باشد که با ایجاد تحول در آن، ابعاد بسیاری از مشکلات فرهنگی حل خواهد شد. برای مثال، کیفیت معماری در فرهنگ اسلامی است که در زمان های گذشته خانواده های متشرع با ساختمان های بیرونی ـ اندرونی مانع اختلاط زنان و مردان نامحرم می شدند، ولی هم اکنون با تهاجم فرهنگی غرب، ساختمان ها به شکل اُپن (باز) در آمده است.

انتقال این گونه فرهنگ ها از هم اکنون می تواند زمینه ساز ظهور باشد و زنان به دلیل طبع ظریف و هنرمند خود می توانند با معماری جدید اسلامی و تنوع بخشی به کیفیت خانه سازی و تزئینات داخلی آن، تحولات اساسی در فرهنگ متأثر از فرهنگ غرب ایجاد نمایند.

مسئله دیگر، تغییر پوشش سنتی قدیم به پوشش نامتناسب تنگ و بدن نما است که در روایات آخرالزمان نیز مورد نکوهش قرار گرفته است[93] و برای تغییر آن به پوشش متناسب اسلامی می توان با ارائه پوشش های زیبا و متنوع جدید اسلامی، جای گزین های مناسبی برای پوشش های نیمه عریان و نامناسب به ارمغان آمده از غرب قرار داد.

زنان در دفاع

جمهوری اسلامی ایران به تبعیت از اسلام زنان را به عنوان نیمه فعال جامعه می‌داند و برای رشد و ارتقاء زنان قوانین متعددی را تصویب کرده است. زنان ایرانی بر این باورند که رشد واقعی آنها در گرو آن است که زنان در یک حرکت متعادل و چندجانبه؛ از سویی به رشد فردی خویش اهتمام کنند و از سوی دیگر به عنوان محور اصلی خانواده به وظایف خانوادگی شان یعنی همسری و مادری توجه نمایند و علاوه بر این در عرصه‌های اجتماعی نیز با توانمندی و جدیت حضور یابند.

انقلاب اسلامی ایران چنین الگوی نوینی از زن را براساس آموزه‌های اسلامی ارائه کرده است که در آن بانوان در منزل و خارج از آن به عنوان انسان‌هایی تاثیرگذار مطرح هستند.

یکی از تحولات مهمی که در پرتو انقلاب اسلامی در زنان ایران به وجود آمد، تحول روحی و فکری آنان بود. از این رو پس از پیروزی انقلاب اسلامی همواره شاهد حضور زنان در عرصه‌های مختلف همچون 8 سال دفاع مقدس و سازندگی کشور و پیشرفت‌های علمی می‌باشیم.

رشد و ارتقاء توانمندی‌های زنان ایرانی در ابعاد مختلف علمی، تکنولوژی، اختراعات، ابتکارات و نوآوری‌هایی در عرصه‌های نانو، انرژی هسته‌ای، هوا و فضا، علوم پایه و غیره، بخشی از پیشرفت‌های زنان پس از انقلاب اسلامی است. بدین ترتیب زنان ایرانی با الهام از فرهنگ انقلاب اسلامی به روشنی نشان دادند که در تمام عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و... حضور دارند و اعتقادات دینی و ارزش‌های اسلامی نه تنها مانع از شرکت آنها در فعالیت‌های مختلف فردی و اجتماعی نیست، بلکه این فعالیت‌ها را در جهت صحیح هدایت می‌کند.

در این دوران زنان به دو شکل در راستای تحقق اهداف ملی ، میهنی خود و هم چنین آمال و ارزش های اسلامی و انسانی گام برداشته اند؛ حضور مستقیم زنان که به شکل حضور در راهپیمائی ها ، پخش کردن اعلامیه ها، پیاده کردن  نوارها، ایثار جان و فرزندکه در بسیار ی از راهپیمائی ها زنان با در آغوش گرفتن نوزادان و همراهی کودکان خردسال خود در مراسمات شرکت می کردند و نیز در اختیار قرار دادن اندوخته های مالی برای کمک به حرکت خودجوش مردمی از دیگر نمودهای حضور مستقیم زنان  می باشد. هم چنین زنان در کنار نقش هدایتگری و تشویق همسران و برادران خود برای حضور در راهپیمائی ها و موارد دیگر در کمک کردن به زخمی ها و مداوای آنها نیز حضور غیر مستقم داشتند. در این میان مجموعه نظریاتی که امام خمینی (قدس سره) در فرایند پیروزی و سپس استقرار نظام جمهوری اسلامی درباره مشارکت سیاسی زنان ابراز کردند، نقطه عطفی در مباحث مربوط به این قضیه پر اهمیت است.امام خمینی ره نه تنها "زنان را به مشارکت د رانقلاب دعوت نمود بلکه شرکت آنان را د رمراسم انقلابی واجب و لازم شمرد و حتی موافقت پدر و شوهر را لازم ندانست . به ویژه در سال های آخر رژیم ، زنان مسلمان با چادرهای خود که تبدیل به نوعی نماد شده بود . در تظاهرات اعتراض آمیز شرکت گسترده ای کردند."

امام خمینی ره و مشارکت زنان

نهضت امام (ره) راه جدیدی را پیش پای زن ایرانی گشود ، راهی که هم به  زن ضعیفه تحجر یافته " نه" گفت  و هم به زن ظریفیه تبرج کرده . امام پیروزی نهضت را مرهون فدارکاری ها، شهادت طلبی ها و مبارزات مردم ، اعم از زن و مرد ، کوچک و بزرگ و..می داند و در خصوص حضور زنان در انقلاب به ارائه نظراتی پرداختند که به درستی و شفافیت مبین نگاه  شریعت اسلامی می باشد.

- " ... کسی که تاریخ صد ساله را مطالعه کرده است ، می داند که در جنبش هایی که در ایران بوده است    ، جنبش های اصیلی که در ایران بوده است ، قبل از این دوره رژیم پهلوی ، جنبش تنباکو و هم در نهضت مشروطه مهم می دانند. در این جنبش ها، زنان همدوش مردان فعالیت می کردند ..." 

- خداوند نگهدار همه شما باشد . این پیروزی را ما از بانوان داریم ، قبل از این که از مردها داشته باشیم

- ملتی که بانوانش صف مقدم برای پیش برد مقاصد اسلامی هست آسیب نخواهد دید .

- مردان ما مرهون شجاعت های شم زنهای شیردل هستند (امام خمینی؛  ج 6 : 299)

امام هم چنین بر مشارکت و دخالت زنان تاکید می کنندو حقوقی را برای زنان در فضای پس از انتخابات  بر می شمرند از جمله ؛ تاکید بر ؛ دخالت زنان در همه شئون ؛ حضور موثر زنان ؛ دخالت در سرنوشت ؛ شرکت در سازندگی کشور، دخالت در مقدرات اساسی، نظارت ، دخالت در حفظ جامعه.

نتیجه گیری

زنان در جامعه ما 3 مرحله را طی نموده اند :1- زمانی زن را ضیعفه ای بیش نمی پنداشتند ، چرا که به هیچ وجه کار جدی و مهمی در او دیده نمی شد2- روزگار پس از آن بالاخص در نظام گذشته شاهنشاهی، در این سرزمین زن را عنصری لطیف و فریبا دانسته که کارش تقلید از غرب بود و تنوع آفرینی و پرکردن اوقات زندگی و شهوترانی و ... و اگر او را در اجتماع به خدمت گماشته بودند برای رشد و سعادت  خود و جامعه اش که برای سود جویی و هرزگی و... بود  3- دسته سوم بعد از انقلاب ، زنانی که حرکت آفرین بودند خود متحول شدندد و دیگران را متحول کردند (  جمعیت زنان جمهوری اسلامی ؛1368: 134-135)

امام هم چنین بر مشارکت و دخالت زنان تاکید می کنند و حقوقی را برای زنان در فضای پس از انتخابات بر می شمرند از جمله ؛ تاکید بر ؛ دخالت زنان در همه شئون ؛ حضور موثر زنان ؛ دخالت در سرنوشت ؛ شرکت در سازندگی کشور، دخالت در مقدرات اساسی، نظارت ، دخالت در حفظ جامعه امام خمینی (ره) همواره بر نقش و جایگاه انسانی زن تاکید داشتند و برای زن هویتی مستقل و توانمند قائل شدند تا آ نجا به صراحت بیان داشتند که استعدادهای ویژه ای در درون زن هست ، و در برابر استعدادهایی که خداوند در درون مرد قرار داده است یک میدان بسیار وسیع و گسترده است ، و نقش پررنگی را برای زن هم در دوان قبل از انقلاب و هم در دوران انقلاب قائل شدند، شاید بتوان به صراحت بیان کرد که نگاه جامع امام (ره) به مشارکت زنان تفاوت اساسی را در حضور زنان در جامعه بعد از انقلاب پدید آورد اتفاقی که در جریان انقلاب مشروطه رخ نداد و علی رغم حضور پر شور زنان و فداکاری هایشان تفاوت چندان ی دربدنه عامه زنان جامعه رخ نداد و ما تنها شاهد تغییراتی درسطح اشراف هستیم.

منابع

-امام خمینی ، صحیفه نور ج 6

-اتحادیه، منصوره ،  «بیداری زنان: تاریخچه مشارکت زنان در نهضت مشروطیت» ، مجموعه مقالات اولین سمینار مشارکت اجتماعی زنان

- باستانی پاریزی، محمد ابراهیم،  1382، گذر زن از گدار تاریخ ، تهران، نشر کیانا

- حبیبی فتح آبادی، مریم ، بافت بختیار،  پاک نیا ، نقش زنان درتوسعه اجتماعی فرهنگی از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی، فصلنامه رشد آموزش تاریخ ، دوره دوازدهم، شماره 2، زمستان 89

- خسرو پناه ، محمد حسین ، 1381،  هدف ها و مبارزه زن ایرانی ، تهران، پیام امروز

- شیرودی ، مرتضی ، نقش اجتماعی – سیاسی زنان د رجامعه معاصر ایرانی، پژوهش زنان ، دوره 3، شماره 2، تابستان 1384.

- اسماعیل شفیعی سروستانی، تعلیم و تربیت، جایگاه و عملکرد آن، پیش شماره1 ماهنامه موعود.

-مسعود پورسیدآقایی، عاشورا و انتظار (پیوندها، تحلیل ها و رهیافت ها)، فصلنامه انتظار، ش3.

-سیدضیاء مرتضوی، امام خمینی و الگوهای دین شناسی در مسایل زنان، ص87 (به نقل از صحیفه نور، ج11، ص162)

-محمدتقی مصباح یزدی، تهاجم فرهنگی، ص45.

-اسماعیل شفیعی سروستانی، غرب و آخرالزمان، ماهنامه موعود، ش62.

-مسعود پورسیدآقایی، سرمقاله، بازکاوی حقوق امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، فصلنامه انتظار، ش5، ص11.

انفال، آیه 18.

-فوالله یا مفضّل لیرفع عن الملل و الادیان الاختلاف و یکون الدین کله واحداً»، محمدباقر مجلسی، بحارالانوار، ج53، ص1.

-محمدبن یعقوب کلینی، کافی، ج5، ص51؛ محمدبن حسن شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، ج6، ص177؛ شیخ حر عاملی، وسائل الشیعه، ج16، ص122.

-اسمائهم فی السماء معروفة و فی الارض مجهولة، کلینی، پیشین، ج2، ص242.

-سیدمصطفی مهری، الگوهایی برای چگونه بودن، خصال یاران مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ماهنامه موعود.